Co warto przeczytać? – mało obiektywny przegląd książek o wojnie polsko-bolszewickiej ;)

Jako że w pracach nad Scenariuszem przewinęło się przez nasze ręce sporo książek poświęconych Wojnie polsko-bolszewickiej poniżej krótki ich przegląd najważniejszych z nich.

Janusz Odziemkowski – Leksykon Wojny Polsko-Rosyjskiej 1919-1920

Solidne kompendium wiedzy o Wojnie polsko-bolszewickiej. Nie jest to beletrystyka i z trudno książkę tę czytać dla przyjemności, ale podczas prac nad grą była to książka szalenie przydatna.

Janusz Odziemkowski – Piechota polska w wojnie z Rosja bolszewicka w latach 1919-1920

Gruba (ponad 1000 stron) szalenie interesująca książka nie tylko o Piechocie, ale też ogólnie o przebiegu całej wojny. Znaleźć można w niej wiele niezwykle interesujących cytatów  i informacji nie tylko o przebiegu walk, ale też o organizacji armii na tyłach, prowadzonej mobilizacji, szkoleniu i wielu innych szczegółach „kuchni” wojennej, których w innych tu wymienionych pozycjach nie znajdziemy. Nie jest to lektura którą polecam na początku – zbyt wiele w niej szczegółów, ale na pewno zaawansowany .

Nigel Thomas – Armie wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920

Książka bardzo cienka – w zasadzie broszura, niezwykle cenna z jednego prozaicznego powodu. Zawiera kolorowe ilustracja umundurowania żołnierzy obydwu stron. Chyba cała seria książek Napoleon V wydawnictwa Osprey jest zorietntowana na pasjontów wojskowości – modelarzy, co nie przeszkodziło nam wykorzystać ją przy tworzeniu modeli żołnierzy do gry.

Józef Piłsudski – Rok 1920, Michaił Tuchaczewski – Pochód za Wisłę

Krótkie prace, wydawane w Polsce z reguły razem, stanowią szalenie ciekawą polemikę literacką dwóch wielkich dowódców wojny polsko-bolszewickiej. Wciągająca i łatwa w odbiorze treść, miejscami z oczywistych przyczyn mało obiektywna.

Edgar Vincent d’Abernon – Osiemnasta Decydująca Bitwa w dziejach świata pod Warszawą 1920 roku

Kolejna książka która po którą warto sięgnąć. Bitwa Warszawska oczami lorda d’Abernon pozwala spojrzeć na wiele znanych nam postaci jak Piłsudski czy Rozwadowski bardziej obiektywnie, nie jako z boku.

Lucjan Żeligowski – Wojna w roku 1920 Wspomnienia i rozważania

Wspomnienia jednego z bardziej zasłużonych dowódców wojny jak również niezwykle bliskiego współpracownika Piłsudskiego. Warte uwagi głównie z powodu bardzo szczegółowego opisu zmagań pod Radzyminem – którymi autor w krytycznym okresie osobiście dowodził.

Władysław Sikorski – Nad Wisłą i Wkrą

Świetne wspomnienia przyszłego premiera i wodza naczelnego na uchdźctwie. Jego spojrzenie, bardziej analityczne i krytyczne niż wcześniej wskazanych uczestników  wojny wskazuje na kilka problemów i zagrożeń, które współcześni Sikorskiemu przywódcy bagatelizowali co ostatecznie doprowadziło do katastrofy września 1939 roku. Książka zawiera też oczywiście szczegółowe opisu walk 4 Armii polskie z z XV i IV Armią bolszewicką na linii Wkry, które trudno znaleźć gdziekolwiek indziej.

Stanisław Szeptycki – Front Litewsko – Białoruski

Ostania z serii wymienionych tu wspomnień dowódców wojny polsko-bolszewickiej. Książka stanowi ciekawą polemikę generała z książka J. Piłsudskiego 1920, tym cenniejeszą że skupia się też na walkach w roku 1919, które rzadko są przedmiotem studiów historycznych. Kolejna cenna moim pozycja pozwalającą spojrzeć bardziej krytycznie na decyzje Wodza Naczelnego, który nie posiadającą wykształcenia wojskowego nie wątpliwie nie do końca znał się na pracy sztabowca.

Norman Davies – Orzeł Biały – Czerwona Gwiazda

Książka interesująca, choć w moim odczuciu trochę chaotyczna. Trzeba też brać poparawkę na to iż pierwotnie wydana została 1972 i od tamtego czasu zakres wiedzy o wojnie polsko-bolszewickiej w niektórych obszarach znacznie się rozszerzył. W ostatecznym rozrachunku jednak warta przeczytania.

Adam Zamoyski- Warszawa 1920        

Świetna, wartka lektura wprowadzająca w temat wojny polsko-bolszewickiej. Cały konflikt opisany ciekawie i jednocześnie zwięźle.

Richard M. Watt- Gorzka chwała

Kolejna książka tylko w części opisująca okres wojny. Skupia się w dużym stopniu na politycznych aspektach wojny szczególnie w ujęciu międzynarodowym, ale stad warto ją przeczytać jeśli oczywiście ta tematyka nas interesuje. Autor nie jest polakiem, więc i jego spojrzenie na sprawy polityki zagranicznej jest szersze niż polskich autorów.

Michał Piwoszczuk – 1. Pułk czołgów w wojnie polsko-bolszewickiej 1920

Książka napisana przez członka Pułku w oparciu o osobiste przeżycia. Momentami może mało barwnym językiem warta przeczytania ze względu na ogromną ilość wiedzy na temat służby czołgów na polsko-bolszewickim froncie.

Krzysztof A. Tarkowski – Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką

Ta niewielka książeczka to prawdziwe kompendium wiedzy na temat lotnictwa w latach 1919-1920 włącznie z ciekawą analizą znaczenia lotnictwa na przebiegu wojny.

Izaak Babel – Dziennik 1920

Autora stracono w latach 30-stych głównie ze względu na „antysowiecką” treść dzienników, co samo w sobie stanowi już wystarczającą zachęte do sięgnięcią po książkę.  Lektura tym cenniejsza że oferuję możliwość spojrzenia nie wojnę polsko-bolszewicą z puntku widzenia drugiej strony konfliktu. Szkoda jedynie że , napisane niezwykle chaotycznie i naturalistycznie, ale dzięku temu bardzo barwnie i oryginalnie.

Jędrzej Giertych – Wspomnienia Ochotnika 1920

Wspomnienia pisane z perspektywy szeregowego żołnierza polskiej Armii Ochotniczej. Zamiast analiz sytuacji strategicznej i ruchów wojsk znajdziemy tu problemy ze zdobyciem dobrych butów i organizacją śniadania i dlatego właśnie książkę tą warto przeczytać jeśli takie bardziej przyziemne tematy znajdują się w obszarze naszych zainteresowań.

Paweł Żarkowski – Polska Sztuka Wojenna w okresie Bitwy Warszawskiej. Książka interesująca, choć w dużym stopniu skupiona na wysokim szczeblu dowodzenia, a więc powielająca informacje z wcześniej wymienionych pozycji.

Jan Romer – Pamiętniki

Książka poświęcona wojnie polsko-bolszewickiej jedynie częściowo. Warta uwagi o tyle, że opisy Romera, dowódcy operacyjnego z pierwszej linii frontu pokazują zupełnie inna perspektywę niż dowódców sztabowych. Pisana barwnym, ówczesnym językiem!

Szlakiem Zwycięstwa – Relacje Literatów z wojny 1920 (Stefan Żeromski, Kornel Makuszyński, Melchior Wańkowicz, Eugeniusz Małaczewski, Karol Irzykowski, Adam Grzymała-Siedlecki)

Tutaj na uwagę zasługuje relacje Melchira Wańkowicza, który osobiście uczestniczył w obronie frontu przed I Armią Konna pod Samhorodkiem i był jednym z nielicznych którzy przeżyli by o tym opowiedzieć. Bardzo emocjonująca lektura!

Ryszard Jan Czarnowski – Legenda orląt

Kolejna książka w większości poświęcona wydarzeniom poprzedzającym walki z bolszewikami, warta lektury ze względu na ogromne poświęcenie mieszkańców Lwowa w walce o przynależność do polski.

Piotr Zychowicz – Pakt Piłsudski Lenin

Chyba najbardziej kontrowersyjna książka w zestawieniu. Czy istniał nie pisany sojusz Piłsudskiego i Lenina? Czy mogliśmy pokonać bolszewików pomocą białych i jak wtedy potoczyła by się historia Polski i Europy? Na te i inne pytania stara się odpowiedzieć autor. Książka momentami obrazoburcza, ale i fascynująca. Tylko dla otwartych umysłów 😉

To tyle z książek które okazały się dla nas bardziej lub mniej przydatne przy konstrukcji scenariusza gry. Oczywiście nie jest to lista zamknięta. Przede wszystkim istnieją ogromne ilości dokumentów wojskocych z tamtego okresu, nam na zapoznanie się z nimi zabrakło czasu, ale to już chyba zagadnienie dla zaprawionych badaczy tamtego okresu.